Εντοπίστηκε ο πρώτος βραχώδης εξωπλανήτης με πυκνή ατμόσφαιρα (βίντεο) Πρόκειται για ένα κολασμένο κόσμο που ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην αστρονομία. Αστρονόμοι που χρησιμοποιούν το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb λένε ότι έχουν βρει τις ισχυρότερες μέχρι στιγμής αποδείξεις για την ύπαρξη μίας ατμόσφαιρας και μάλιστα πυκνής γύρω από έναν βραχώδη εξωπλανήτη.Ο εξωπλανήτης βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από το μητρικό του άστρο και τα ευρήματα που δημοσιεύονται στην επιθεώρηση «The Astrophysical Journal Letters» αμφισβητούν την επικρατούσα άποψη ότι σχετικά μικροί πλανήτες που βρίσκονται πολύ κοντά στα άστρα τους δεν μπορούν να διατηρήσουν ατμόσφαιρα.Ο πλανήτης που έλαβε την κωδική ονομασία TOI-561 b κινείται γύρω από ένα άστρο που βρίσκεται σε απόσταση 280 ετών φωτός από τη Γη. Έχουν εντοπιστεί μέχρι στιγμής τρεις πλανήτες σε αυτό το σύστημα και ο TOI-561 b είναι ο πιο κοντινός στο άστρο που εκτιμάται ότι έχει ηλικία 10 δισ. ετών. Είναι ο εσώτερος από τουλάχιστον τρεις πλανήτες που περιφέρονται γύρω από ένα άστρο ηλικίας 10 δισεκατομμυρίων ετών περίπου 280 έτη φωτός από τη Γη. Ο πλανήτης βρίσκεται τόσο κοντά στο άστρο του ολοκληρώνοντας μια πλήρη τροχιά γύρω από αυτό σε λιγότερο από 11 ώρες. Το έτος του δηλαδή διαρκεί όσο μισή γήινη μέρα.Η ακραία αυτή εγγύτητα τον κατατάσσει στην κατηγορία των υπέρθερμων υπερ-Γαιών οι οποίες θερμαίνονται σε θερμοκρασίες ικανές να λιώσουν βράχους. Υπό τέτοιες συνθήκες, οι επιστήμονες αναμένουν γενικά ότι οι πλανήτες χάνουν την ατμόσφαιρά τους λόγω της έντονης ακτινοβολίας του άστρου, μένοντας πίσω ως γυμνές, άνευρες βραχώδεις σφαίρες. Η ανακάλυψη Παρατηρήσεις από το διαστημικό τηλεσκόπιο TESS της NASA έδειξαν ότι ο TOI-561 b έχει ασυνήθιστα χαμηλή πυκνότητα για έναν αμιγώς βραχώδη κόσμο, υποδεικνύοντας ότι μπορεί να χρειάζεται διαφορετική εξήγηση.«Πρέπει να σχηματίστηκε σε ένα πολύ διαφορετικό χημικό περιβάλλον από τους πλανήτες του δικού μας ηλιακού συστήματος» ανέφερε σε δήλωσή της η Τζοάνα Τέσκε ερευνήτρια του Carnegie Earth and Planets Lab στην Ουάσινγκτον, επικεφαλής της νέας μελέτης. Για να ελέγξει αν ο πλανήτης διαθέτει ατμόσφαιρα, η ομάδα χρησιμοποίησε το όργανο NIRSpec του James Webb για να μετρήσει τη θερμοκρασία της ημερήσιας πλευράς του TOI-561 b.Το Μάιο του 2024 το τηλεσκόπιο παρατήρησε συνεχώς το άστρο και τον πλανήτη για περισσότερο περίπου 40 ώρες καταγράφοντας τέσσερις πλήρεις τροχιές. Οι επιστήμονες εστίασαν στις στιγμές όπου ο πλανήτης περνούσε πίσω από το άστρο του, γεγονότα γνωστά ως «δευτερεύουσες εκλείψεις», όταν το φως του πλανήτη εξαφανίζεται προσωρινά. Μετρώντας τη μικροσκοπική πτώση στη συνολική φωτεινότητα του συστήματος κατά τη διάρκεια κάθε έκλειψης, η ομάδα μπόρεσε να απομονώσει την υπέρυθρη λάμψη του πλανήτη και να προσδιορίσει άμεσα τη θερμοκρασία της ημερήσιας πλευράς του.Αν ο TOI-561 b δεν είχε ατμόσφαιρα η ημερήσια πλευρά του θα έπρεπε να φτάνει περίπου 2,700 βαθμούς Κελσίου. Αντίθετα, το James Webb κατέγραψε πολύ χαμηλότερη θερμοκρασία περίπου 1,700 βαθμούς Κελσίου.   Η εξήγηση Για να κατανοήσουν το γιατί οι ερευνητές δοκίμασαν μια σειρά πιθανών επιφανειών και τύπων ατμόσφαιρας για να δουν ποιοι θα μπορούσαν να αναπαράγουν το σήμα που κατέγραψε το James Webb.«Χρειαζόμαστε πραγματικά μια παχιά ατμόσφαιρα πλούσια σε πτητικά στοιχεία για να εξηγήσουμε όλες τις παρατηρήσεις. Ισχυροί άνεμοι θα ψύχουν την ημερήσια πλευρά μεταφέροντας θερμότητα στη νυχτερινή πλευρά» δήλωσε η Αντζαλί Πιέτ του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ, συν-συγγραφέας της μελέτης. Η ερευνητική ομάδα προτείνει ότι ο πλανήτης μπορεί να διατηρεί ισορροπία μεταξύ της λιωμένης επιφάνειάς του και της ατμόσφαιρας επιτρέποντας στα αέρια να κυκλοφορούν μεταξύ τους και πιθανώς να αναπληρώνουν την ατμόσφαιρα με την πάροδο του χρόνου.«Ενώ αέρια εκλύονται από τον πλανήτη για να τροφοδοτήσουν την ατμόσφαιρα, ο ωκεανός μάγματος τα απορροφά ξανά στο εσωτερικό. Είναι πραγματικά σαν μια υγρή μπάλα από λάβα» λέει ο Τιμ Λϊχτενμπεργκ του Πανεπιστημίου του Γκρόνινγκεν. Τα αποτελέσματα ανοίγουν τον δρόμο για τη διερεύνηση του εσωτερικού και της γεωλογικής δραστηριότητας τέτοιων εξαιρετικά θερμών βραχωδών πλανητών μέσω της μελέτης των ατμοσφαιρών τους σημειώνουν οι ερευνητές. https://www.naftemporiki.gr/techscience/2045668/entopistike-o-protos-vrachodis-exoplanitis-me-pykni-atmosfaira-vinteo/

Η NASA έχασε την επαφή με το δορυφόρο που αποκάλυψε την αιτία που ο Άρης έγινε απέραντη ψυχρή έρημος Ο δορυφόρος MAVEN εξερευνά και μελετά τον Κόκκινο Πλανήτη έντεκα χρόνια αποκαλύπτοντας πολύτιμα στοιχεία για αυτόν. Η NASA έκανε γνωστό ότι έχει χάσει εδώ και λίγες μέρες την επαφή με το δορυφόρο της αποστολής MAVEN ο οποίος βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Άρη για περισσότερα από δέκα χρόνια διαθέτοντας ογδόντα τρεις επιστημονικούς αισθητήρες που καταγράφουν πλήθος δεδομένων του πλανήτη ρίχνοντας φως ανάμεσα στα άλλα στις αιτίες που τον μετέτρεψαν σε ένα άγονο αφιλόξενο για τη ζωή κόσμο.Ο δορυφόρος σταμάτησε να επικοινωνεί με τους επίγειους σταθμούς το περασμένο Σαββατοκύριακο. Η NASA αναφέρει ότι ο δορυφόρος λειτουργούσε κανονικά πριν περάσει πίσω από τον Κόκκινο Πλανήτη. Όταν επανεμφανίστηκε, υπήρχε μόνο σιωπή. «Η τηλεμετρία έδειξε ότι όλα τα υποσυστήματα λειτουργούσαν κανονικά πριν βρεθεί πίσω από τον Άρη. Το διαστημικό σκάφος και οι ομάδες επιχειρήσεων διερευνούν την ανωμαλία για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Περισσότερες πληροφορίες θα κοινοποιηθούν όταν γίνουν διαθέσιμες» αναφέρει σε ανακοίνωση της η NASA.Ο δορυφόρος εκτοξεύθηκε το 2013 έφτασε στον Άρη ένα χρόνο αργότερα και άρχισε να μελετά την ανώτερη ατμόσφαιρα του και την αλληλεπίδρασή της με τον ηλιακό άνεμο, το ρεύμα ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων που στέλνει ο Ήλιος στο Διάστημα. Η μελέτη των δεδομένων οδήγησε τους επιστήμονες στο συμπέρασμα ότι ο ηλιακός άνεμος απομάκρυνε σταδιακά την ατμόσφαιρα του Άρη διαρρέοντας την στο Διάστημα με αποτέλεσμα ο πλανήτης να αδυνατεί να διατηρήσει στην επιφάνεια τους νερό σε υγρή μορφή και να αναπτύξει ακραίες συνθήκες με τη θερμοκρασία να πέφτει τις νυχτερινές ώρες στους μείον 140 βαθμούς Κελσίου.Το MAVEN έχει επίσης λειτουργήσει ως αναμεταδότης επικοινωνίας για τα δύο ρομπότ εξερεύνησης της NASA στον Άρη, το Curiosity και το Perseverance, των οποίων η εξερεύνηση του πλανήτη έχει αποφέρει πολλές επιστημονικές ανακαλύψεις. Η NASA διαθέτει δύο ακόμη δορυφόρους γύρω από τον Άρη που παραμένουν ενεργοί: το Mars Reconnaissance Orbiter, το οποίο εκτοξεύθηκε το 2005, και το Mars Odyssey, το οποίο εκτοξεύθηκε το 2001. Στην εικόνα ο δορυφόρος MAVEN https://www.naftemporiki.gr/techscience/2045694/i-nasa-echase-tin-epafi-me-to-doryforo-poy-apokalypse-tin-aitia-poy-o-aris-egine-aperanti-psychri-erimos/

Η αρχή του Μπρους Λη … …. και το πρόβλημα της «φυσικότητας» ή αλλιώς της «λεπτής ρύθμισης» στη φυσική των υψηλών ενεργειών Όταν οι ελεύθερες παράμετροι ή οι φυσικές σταθερές που εμφανίζονται σε μια θεωρία λαμβάνουν σχετικές τιμές της «τάξης του 1», τότε λέμε ότι η θεωρία έχει «φυσικότητα (naturalness)». Δηλαδή, μια «φυσική» θεωρία θα πρέπει να έχει παραμέτρους με τιμές π.χ. 2,31 και όχι 231000 ή 0,00000231. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με το Kαθιερωμένο Πρότυπο των στοιχειωδών σωματιδίων το οποίο περιλαμβάνει μια σειρά από παραμέτρους που διαφέρουν κατά πολλές τάξεις μεγέθους και απαιτούν «λεπτή ρύθμιση (fine tuning)».Μια θεωρία αντιμετωπίζεται ως ύποπτη (ή αφύσικη) αν, προκειμένου να εξηγήσει παρατηρήσιμα φαινόμενα, απαιτεί τη χρήση εξαιρετικά μεγάλων ή μικρών αδιάστατων αριθμών. Ένας αδιάστατος αριθμός είναι μια αριθμητική τιμή χωρίς μονάδες μέτρησης. Το μέγεθος ενός ατόμου, για παράδειγμα, έχει διαστάσεις μήκους, μπορεί να είναι πολύ μικρό όταν μετρηθεί σε εκατοστά, αλλά είναι πάντα δυνατόν να βρούμε μια άλλη μονάδα μέτρησης, στην οποία το άτομο να μην είναι πολύ μικρό.Όμως, ένας αδιάστατος αριθμός, όπως ο λόγος μεταξύ ενεργειακών σταθμών σε ένα άτομο, ή ο λόγος μαζών που προκύπτουν σε μια δεδομένη οικογένεια στοιχειωδών σωματιδίων, δεν εξαρτάται από τις μονάδες μέτρησης. Η εμφάνιση ενός μεγάλου ή μικρού αριθμού σε έναν τέτοιο λόγο δεν οφείλεται σε μοιραίο γεγονός για τους θεωρητικούς φυσικούς.Ίσως να οφείλεται σε κάποιο φυσικό αίτιο το ότι μια διεργασία πραγματοποιείται πολύ σπάνια σε σύγκριση με άλλες παρόμοιες διεργασίες, ή για το ότι η μάζα κάποιου σωματιδίου είναι πολύ μικρή. Ωστόσο, δεν είναι αποδεκτό να απαιτείται μια, εν γένει αδικαιολόγητη, «λεπτή ρύθμιση» προκειμένου να συμφωνήσει με τις παρατηρήσεις κάποιος αδιάστατος αριθμός.Για παράδειγμα, έστω ότι προκειμένου να συμφωνήσουν κάποιες παρατηρήσεις, οι ρυθμοί για δυο ανεξάρτητα υπολογισμένες φυσικές διεργασίες πρέπει να διαφέρουν μεταξύ τους στο 21ο δεκαδικό ψηφίο, δηλαδή, η διαφορά τους να είναι 20 τάξεις μεγέθους μικρότερη από καθέναν από αυτούς. Στην περίπτωση αυτή, μπαίνουμε στον πειρασμό να πούμε ότι μια θεωρία, στην οποία, χωρίς κάποιον αποχρώντα φυσικό λόγο απαιτείται μια τέτοια διαφορά, έχει τόσες πιθανότητες να είναι σωστή, όσες και δυο τυχαία επιλεγμένοι αριθμοί να ταυτίζονται μέχρι το 20ο δεκαδικό ψηφίο.Ένα από τα χειρότερα προβλήματα λεπτής ρύθμισης στη φυσική σχετίζεται με την κοσμολογική σταθερά Λ. Αν η ποσότητα αυτή είναι μη μηδενική, αλλά μικρή, τότε φαίνεται να απαιτεί μια λεπτή ρύθμιση περίπου 120 δεκαδικά ψηφία! Στο βίντεο που ακολουθεί ο Σάββας Δημόπουλος, με μεγάλη δόση χιούμορ, συνδέει την «αρχή του σύγχρονου φιλοσόφου» Μπους Λη με το πρόβλημα της «Φυσικότητας (Naturalness)» και τις προσδοκίες μας από τα πειράματα του LHC. Πρόκειται για τον επίλογο της ομιλίας που πραγματοποιήθηκε στα τέλη του Αυγούστου στην Τεργέστη, στα πλαίσια του συνεδρίου SUSY 2013: Η ομιλία του Σάββα Δημόπουλου είχε τίτλο «The Abundance of Nothing» και μπορείτε να την παρακολουθήσετε ολόκληρη ΕΔΩ http://susy2013.ictp.it/video/03_Wednesday/2013_08_28_Dimopoulos_16-9.html (νεώτερη ενημέρωση 21/12/2025) Παρακολουθείστε και μια πρόσφατη ομιλία του Σάββα Δημόπουλου στο CERN – 4th International Symposium on the History of Particle Physics (10-November 13, 2025) – με τίτλο Grand Unified Theories or Beyond the Standard Model: για το βίντεο πατήστε ΕΔΩ https://cds.cern.ch/record/2948944  και για τις διαφάνειες της ομιλίας ΕΔΩ https://indico.cern.ch/event/1480892/contributions/6378930/attachments/3172334/5640353/CERNNov2025v2.pdf